ธรรมะพระพุทธเจ้า ความหมายวิมุตติ ความหมายสังขาร

วิมุตติ 
ความหลุดพ้น เป็นอาการที่จิตหลุดพ้นจากกิเลส คือ ราคะ โทสะ โมหะ มี 2 อย่าง คือ

1. เจโตวิมุตติ หลุดพ้นด้วยอำนาจของจิตใจ บุคคลผู้บำเพ็ญวิปัสสนาโดยมีสมถกัฏฐานเป็นพื้นฐาน ฝึกจนได้ฌานในขั้นต่างๆ  แล้วบำเพ็ญวิปัสสนากัมมัฏฐานจนได้พระอรหันต์ หลุดพ้นจาก ราคะ โทสะ โมหะ
2. ปัญญาวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยอำนาจของปัญญา สำเร็จเป็นพระอรหันต์ ด้วยการเจริฐวิปัสสนาอย่างเดียวมีปัญญารู้แจ้งในความเป็นจริง ในสิ่งต่างว่าไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา โดยไม่มีพื้นฐานของสมถกัมมัฏฐาน รู้แจ้งแล้วบรรลุเป็นพระอรหันต์ หลุดพ้นจากกิเลสทั้งปวง 

สังขาร 2

การปรุงแต่ง ในตำราเรียนนักธรรมโท หมายถึง สิ่งที่มารวมกันเป็นรูปร่าง ปรุงแต่งจากธาตุ 4 คือ ร่างกายเรานั้นเอง มี 2 อย่าง ได้แก่

1. อุปาทินนกสังขาร สังขารที่มีใจครอง คือ สิ่งมีชีวิตมีจิตใจ รับรู้และจำ รู้อารมณ์ได้ เช่น มนุษย์ สัตว์ เป็นต้น
2. อนุปาทินนกสังขาร สังขารที่ไม่มีใจครอง เป็นสิ่งไม่มีชีวิต ไม่มีจิตวิญญาณ ไม่สามารถ รู้สึกนึกคิด รับรู้อารมณ์ได้ เช่น วัตถุต่างๆ บ้าน รถยนต์ เป็นต้น

สังขารทั้งสองอย่างมีลักษณะ เป็นอนิจจัง มีความไม่เที่ยงแปรปรวน  ทุกขัง มีสภาพทนอยู่ไม่ได้เป็นทุกข์นั้นเอง ลักษณสุดท้ายคือ อนัตตา ความไม่มีตัวตน ไม่สามารถควบคุมได้