บทความธรรมะ ประวัติพระอัญญาโกณทัญญะ

เป็นบุตรพราหมณ์มหาศาล ในบ้านพราหมณ์ชื่อว่า โทณวัตถุไม่ห่างไกลจากกุงกบิลพัสดุ์ เดิมชื่อว่าโกณทัญญะ เมื่อเจริญวัยได้ศึกษาจนจบไตรเพทและรู้ลักษณะมนต์ คือ ตำราทายลักษณะ 

คราวเมื่อพระพุทธเจ้าประสูติได้ 5 วัน ได้รับเชิญไปงานเลี้ยงอาหารในพระราชพิธีทำนายพระลักษณะและได้รับเลื 8 คน เป็นผู้ที่อายุน้อยที่สุด พราหมณ์ 7 คน ทำนายพระมหาบุรุษว่ามีคติเป็น 2 ประการ ตนเองทำนายว่า มีคติอย่างเดียว ตั้งแต่นั้นมาก็ตั้งใจว่า ถ้าตนยังมีชีวิต และถ้าพระมหาบุรุษออกบวชก็จะบวชตาม

ครั้นพระมหาบุรุษเสด็จทรงผนวชแล้ว กำลังบำเพ็ญทุกกรกิริยา โกณทัญญะได้ทราบ จึงชวนพราหมณ์ 4 คน คือ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ อัสสชิ รวมเป็น 5 คน ซึ่งเรียกว่า ปัญจวัคคีย์ ออกบวชติดตาม คอยเฝ้าปรนนิบัติด้วยหวังว่า เมื่อพระองค์ได้บรรลุธรรมใด ก็จะสอนตนให้บรรลุธรรมนั้นด้วย

เมื่อพระองค์ทรงเลิกทุกขรกิริยา ก็มีความเข้าใจว่าพระองค์คงไม่สามารถบรรลุธรรมพิเศษนั้นได้ จึงพากันทิ้งพระองค์แล้วไปอยู่ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน  เมื่อพระองค์ทรงบรรลุธรรมนั้นแล้ว ทรงดำริที่จะหาคนฟังธรรมเทศนาครั้งแรก ทรงนึกถึงปัญจวัคคีย์ทั้ง 5 จึงเสด็จไปป่าอิสิปตนมฤคทายวัน 

ปัญจวัคคีย์เห็นพระองค์มาแต่ไกลจึงนัดหมายกันไม่ต้อนรับพระองค์ แต่พระองค์มาถึงก็ลืมกติกาที่นัดหมายกันไว้  แต่ยังพูดด้วยถ้อยคำที่ไม่เคารพ โดยเรียกออกนามของพระองค์ว่า อาวุโส พระองค์ตรัสว่า พระองค์ได้บรรลุธรรมโดยชอบแล้ว 

แต่ก็ถูกคัดค้านถึง 3 ครั้ง พระองค์จึงตรัสเตือนอีกว่า ท่านทั้งหลายเคยอยู่กับตถาคตมานาน เคยได้ยินตถาคตพูดคำนี้บางหรือไม่ ในที่สุดปัญจวัคคย์ก็ยอมรับฟังธรรมของพระพุทธองค์ 

พระองค์ตรัสปฐมเทศนา ประกาศสัมมาสัมโพธิญาณที่พระองค์ทรงบรรลุที่ชื่อว่า “ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร" ในที่สุดแห่งพระธรรมะเทศนา ธรรมจักษุดวงตาคือ ปัญญาเห็นธรรมได้เกิดแก่โกณทัญญะว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีการเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งหมดมีการดับไปเป็นธรรมดา

พระองค์ทรงทราบจึงเปล่งอุทานว่า “ อัญญาสิ วตะ โภ โกญทัญโญ อัญญาสิ วตะ โภ โกญทัญโญ โกณทัญญะได้รู้แล้วหนอ ๆ " เพราะพระดำรัสที่ว่า อัญญาสิ คำว่า อัญญา จึงได้นำหน้านามของท่านว่าอัญญาโกณทัญญะ ตั้งแต่นั้นมา

อัญญาโกญทัญญะ ได้เป็นพระโสดาบันแล้ว จึงทูลขอบวช พระองค์จึงทรงอนุญาติให้เป็นภิกษุด้วยพระดำรัสว่า “เธอจงเป็นภิกษุมาเถิด ธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว เธอจงประพฤติพรหมจรรย์เื่อกระทำที่สุดแห่งทุกข์โดยชอบเถิด" การบวชแบบนี้เรียกว่า “เอหิภิกขุอุปสัมปทา" ท่านพระอัญญาโกณทัญญะได้รับพุทธานุญาตเป็นภิกษุองค์แรกในโลก

ต่อมาเมื่อวัปปะ ภัททิยะ มหานามะ อัสสชิ ได้ดวงตาเห็นธรรม และได้รับอุปสมบทแล้ว ณ วันแรม 5 คำ่ เดือน 8 พระองค์ตรังเทศนาอนันตตลักขณสูตร ในที่สุดแห่งพระธรรมเทศนาภิกษุปัจวัคคีย์ทั้ง 5 ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์

ในคราวที่พระพุทธองค์ทรงส่งพระสาวกไปประกาศพระศาสนา ท่านอัญญาโกณทัญญะได้ช่วยเป็นกำลังประกาศพระศาสนาองค์หนึ่ง ท่านได้รับการยกย่องจากพระพุทธเจ้าว่ายอดเยี่ยมกว่าภิกษุทั้งหลาย  ผู้รัตตัญญู แปลว่า ผู้รู้ราตรี คือบวชก่อนใครทั้งหมด ดับขันธปรินิพพาน. ณ ป่าหิมพานต์ก่อนพระพุทธเจ้าเสด็จพระปรินิพพาน